دلایل انجام آندوسکوپی چیست ؟
اندوسکوپی یکی از روش‌های تشخیصی و درمانی پرکاربرد در پزشکی است که امکان بررسی دقیق دستگاه گوارش را فراهم می‌کند. این روش با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین، به پزشکان اجازه می‌دهد تا ساختارهای داخلی مری، معده و روده را مشاهده کرده و در صورت نیاز، اقدامات درمانی لازم را انجام دهند. در این مقاله، به بررسی موارد لزوم انجام اندوسکوپی، نقش آن در مراقبت‌های نظارتی و کاربردهای درمانی آن می‌پردازیم.
الف) موارد تشخیصی برای انجام آندوسکوپی
اندوسکوپی یکی از ابزارهای کلیدی در تشخیص مشکلات گوارشی است. برخی از مهم‌ترین مواردی که نیاز به انجام این روش دارند عبارتند از:
1. بررسی درد یا نفخ معده
در شرایط زیر، اندوسکوپی برای بررسی علت درد یا نفخ معده توصیه می‌شود:
- افراد بالای ۵۰ سال
- درد یا نفخی که به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد
- وجود علائم هشداردهنده مانند:
- مدفوع سیاه
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- سابقه خانوادگی سرطان معده
2. اختلالات بلع و مشکلات مری
- احساس گیر کردن غذا در مری
- درد در هنگام بلع
- ریفلاکس معده مکرر و مقاوم به درمان
- استفراغ‌های غیرقابل توضیح و مقاوم
3. خونریزی و کم‌خونی ناشناخته
- خونریزی آشکار یا مشکوک در دستگاه گوارش
- وجود کم‌خونی فقر آهن در بیمارانی که کولونوسکوپی طبیعی دارند
- مشاهده ضایعات مشکوک در تصاویر رادیولوژی
4. سایر موارد تشخیصی
- بلع اجسام تیز یا برنده
- نیاز به نمونه‌برداری از دستگاه گوارش برای بررسی بیماری‌هایی مانند عفونت‌ها یا سرطان
- اسهال مزمن در مواردی که به بیماری‌های روده باریک مانند سلیاک مشکوک هستیم
ب) آندوسکوپی در اقدامات مراقبتی و نظارتی
اندوسکوپی نه‌تنها در تشخیص، بلکه در نظارت بر برخی بیماری‌های مزمن و پیشگیری از عوارض جدی نیز نقش دارد. این موارد شامل:
1. نظارت بر مری بارت
مری بارت وضعیتی است که در آن تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های مری ایجاد می‌شود و ممکن است به سرطان مری منجر شود. اندوسکوپی دوره‌ای برای بررسی این تغییرات ضروری است.
2. غربالگری سرطان معده
افرادی که در معرض خطر سرطان معده هستند، مانند کسانی که مبتلا به سندرم‌های ژنتیکی مانند پولیپوز یا لینچ هستند، نیاز به غربالگری با اندوسکوپی دارند.
3. غربالگری واریس مری
در بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی مانند سیروز، احتمال بروز واریس مری (گشاد شدن غیرطبیعی رگ‌های مری) وجود دارد که می‌تواند منجر به خونریزی‌های شدید شود. اندوسکوپی به‌عنوان روش غربالگری و پیشگیری از عوارض این بیماری کاربرد دارد.
4. بررسی سرطان مری در بیماران با سابقه زخم و سوختگی مری
بیمارانی که دچار آسیب‌های مری شده‌اند، مانند کسانی که در گذشته دچار زخم‌های شدید یا سوختگی مری شده‌اند، در معرض خطر سرطان مری هستند. اندوسکوپی در این بیماران برای پایش وضعیت ضروری است.
5. ارزیابی قبل از مصرف داروهای ضدانعقاد
افراد دارای سابقه خونریزی یا زخم معده که نیاز به مصرف داروهای ضدانعقاد دارند، باید قبل از شروع درمان با این داروها، تحت اندوسکوپی قرار گیرند تا خطر خونریزی ارزیابی شود.
پ) موارد درمانی آندوسکوپی
اندوسکوپی علاوه بر تشخیص بیماری‌ها، در درمان بسیاری از مشکلات گوارشی نیز کاربرد دارد. برخی از مهم‌ترین موارد عبارتند از:
1. درمان خونریزی‌های گوارشی
اندوسکوپی می‌تواند به توقف خونریزی از مری، معده و اثنی‌عشر کمک کند و جلوی عوارض خطرناک مانند شوک را بگیرد.
2. درمان واریس مری
با استفاده از روش‌هایی مانند باندینگ (بستن واریس‌های مری)، می‌توان خونریزی واریس را کنترل کرد.
3. خارج کردن اجسام خارجی
در مواردی که بیمار به‌طور ناخواسته اجسام خارجی مانند سکه، دکمه یا استخوان را بلعیده باشد، اندوسکوپی می‌تواند به خروج این اجسام کمک کند.
4. جاگذاری لوله تغذیه و درناژ
در بیمارانی که به دلیل مشکلات بلع قادر به دریافت غذا نیستند، می‌توان از اندوسکوپی برای قرار دادن لوله تغذیه استفاده کرد. همچنین، در برخی شرایط، برای تخلیه مایعات اضافی یا عفونت‌ها از اندوسکوپی بهره می‌گیرند.
5. برداشتن پولیپ‌ها
پولیپ‌ها ممکن است پیش‌سرطانی باشند، بنابراین برداشتن آن‌ها با اندوسکوپی یکی از روش‌های پیشگیری از سرطان دستگاه گوارش محسوب می‌شود.
6. باز کردن تنگی‌های گوارشی
در برخی بیماران، به دلیل بیماری‌هایی مانند تنگی مری یا انسدادهای گوارشی، عبور مواد غذایی دشوار می‌شود. اندوسکوپی با روش‌های خاصی مانند گشاد کردن تنگی یا استنت‌گذاری، به رفع این مشکلات کمک می‌کند.
7. درمان آشالازی
آشالازی یک اختلال حرکتی مری است که باعث دشواری در بلع می‌شود. با استفاده از اندوسکوپی می‌توان عضلات انتهایی مری را شل کرد و علائم بیمار را بهبود داد.
8. درمان متاپلازی روده‌ای
متاپلازی روده‌ای وضعیتی است که در آن تغییرات سلولی در معده رخ می‌دهد و ممکن است پیش‌سرطانی باشد. اندوسکوپی برای پایش و درمان این تغییرات حیاتی است.
9. درمان عوارض جراحی معده
برخی بیماران پس از جراحی‌هایی مانند اسلیو معده، ممکن است با مشکلاتی مانند تنگی مجاری گوارشی روبه‌رو شوند. اندوسکوپی در درمان این عوارض کاربرد دارد.
